ماهیت مهریه

مهریه یکی از جنجالی ترین مواردی است که هرکسی که ازدواج میکند به نوعی با آن درگیر است.

فقها از یک دوره ای به بعد اعمال را در دو دسته کلی قرار دادند: عبادات و معاملات. سپس گفتند چون نکاح جزو عبادات نیست، پس جزو معاملات است. از آنجا که معاملات عوض و معوض دارند، با این سوال مواجه شدند که اگر نکاح جزو معاملات است، پس عوض و معوض آن چیست؟ چون معمولا یکی از اینها پول است، کشف یکی از طرفین کار سختی نبود: مهریه! اما طرف مقابلش چی؟ اینجا بود که عده ای مطرح کردند که مهریه اصطلاحا "عوض البُضع" است. یعنی مهریه در برابر استمتاعات جنسی پرداخت میشود. البته لازم به ذکر است که تقسیم بندی کلیه اعمال به عبادات و معاملات ریشه دینی ندارد و در قرآن و احادیث این تقسیم بندی وجود ندارد و صرفا برگرفته از ذوق فقهاست. لذا دلیلی برای تعبد بر آن وجود ندارد

اما آیا واقعا مهریه عوض البضع است؟

کسانی که چنین نظری دارند باید به این سوال پاسخ دهند که اگر مهریه عوض استمتاع جنسی است، چرا زن به محض عقد و بدون عمل شویی مستحق نیمی از مهریه میشود؟ چرا حتی با یک بار عمل شویی زن میتواند تمام مهریه را بگیرد؟ آیا مهریه عوض فقط همان یک بار رابطه است؟

حتی بعضی فقها معتقدند میشود ضمن عقد نکاح شرط کرد که هیچ استمتاع جنسی صورت نگیرد و در این حالت هم مهریه همچنان ثابت است.

لذا باید گفت این نظر که مهریه عوض البضع است نظریه غلطی به نظر می آید.

اما واقعا ماهیت مهریه چیست؟

ابتدای آیه چهارم سوره نساء میفرماید وَءَاتُوا۟ ٱلنِّسَآءَ صَدُقَٰتِهِنَّ نِحْلَةًۭ. یعنی مهریه ن به عنوان نحله به آنها بدهید.

درباره مفهوم نحله گفته اند که عطیه‏ اى است مجانى که در مقابل ثمن قرار نگرفته باشد (المیزان)

اگر اینطور باشد ماهیت مهریه صرفا هدیه و عطیه است و  به عنوان معوض در برابر چیزی قرار نمیگیرد. مهریه هدیه ای است که از طرف مرد به زن پرداخت میشود با این تفاوت که ضمانت اجرا دارد و حتی بعد از فوت شوهر میتوان از اموال ااو برداشت کرد.

پ.ن1: درباره ماهیت مهریه مطالب متعدد فقهی و حقوقی نوشته شده است و این مطلب صرفا نظر شخصی نگارنده است و ادعایی فراتر ندارد

پ.ن2: آنچه گفته شد صرفا درباره ماهیت مهریه در ازدواج دائم است. درخصوص ماهیت مهریه در ازدواج موقت باید در فرصت دیگری صحبت کرد